Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyen, tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterize bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık, bireyin yaşam kalitesini düşürür ve sosyal, mesleki veya akademik işlevselliğini bozar. OKB, dünya genelinde her 100 kişiden 1-2’sini etkileyen yaygın bir durumdur. Bu makalede, Obsesif Kompulsif Bozukluk’un ne olduğunu, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bireyin kontrol edemediği tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri bastırmak için yaptığı davranışlar (kompulsiyonlar) ile tanımlanan bir psikolojik rahatsızlıktır. Obsesyonlar, genellikle kaygı, korku veya rahatsızlık yaratan düşüncelerdir. Kompulsiyonlar ise bu düşünceleri geçici olarak rahatlatmak için yapılan tekrarlayan davranışlardır.

OKB, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler. Örneğin, temizlik obsesyonu olan bir kişi, ellerini sürekli yıkayabilir veya mikrop kapma korkusuyla sosyal ortamlardan kaçınabilir. Bu durum, bireyin yaşam kalitesini düşürür ve işlevselliğini bozar. OKB, genellikle ergenlik döneminde veya erken yetişkinlikte başlar ve tedavi edilmediği takdirde kronikleşebilir.

Obsesyonlar ve Kompulsiyonlar

Obsesyonlar, bireyin zihnini sürekli meşgul eden, kontrol edilemeyen ve rahatsızlık veren düşüncelerdir. Bu düşünceler, genellikle korku, kaygı veya şüphe içerir. Örneğin, bir kişi sürekli olarak kapının kilitli olup olmadığını düşünebilir veya sevdiklerine zarar vereceği korkusunu yaşayabilir.

Kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı kaygıyı geçici olarak hafifletmek için yapılan tekrarlayan davranışlardır. Örneğin, temizlik obsesyonu olan bir kişi, ellerini sürekli yıkayabilir veya simetri obsesyonu olan bir kişi, eşyaları belirli bir düzende yerleştirmek için saatler harcayabilir. Bu davranışlar, kısa süreli bir rahatlama sağlasa da uzun vadede kaygıyı artırır.

OKB Belirtileri Nelerdir? Takıntı Türleri:

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Belirtiler, bireyin yaşadığı obsesyon ve kompulsiyonların türüne göre değişiklik gösterir. En yaygın belirtiler arasında temizlik obsesyonları, kontrol etme ihtiyacı, simetri ve düzen takıntıları, dini veya cinsel içerikli obsesyonlar yer alır.

OKB belirtileri, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler. Örneğin, temizlik obsesyonu olan bir kişi, günde saatlerce temizlik yapabilir veya mikrop kapma korkusuyla sosyal ortamlardan kaçınabilir. Bu durum, bireyin iş, okul veya sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir. Yani günlük hayatta takıntı olarak gördüğümüz davranış sizin hayatınızı yaşatmaz hale geldiyse OKB diyebilirsiniz.

1- Temizlik ve Kontrol Takıntıları

Temizlik obsesyonları, OKB’nin en yaygın belirtilerinden biridir. Bu obsesyon, bireyin mikrop kapma veya hastalanma korkusuyla sürekli temizlik yapmasına neden olur. Örneğin, bir kişi ellerini günde onlarca kez yıkayabilir veya evdeki eşyaları sürekli temizleyebilir.

Kontrol etme ihtiyacı da OKB’nin sık görülen belirtilerindendir. Bu obsesyon, bireyin kapının kilitli olup olmadığını, ocağın kapalı olup olmadığını veya elektrikli aletlerin fişinin çekilip çekilmediğini sürekli kontrol etmesine neden olur. Bu davranışlar, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler.

2- Simetri ve Düzen Takıntıları

Simetri ve düzen takıntıları, OKB’nin bir diğer yaygın belirtisidir. Bu obsesyon, bireyin eşyaların belirli bir düzende olması gerektiğini düşünmesine ve bu düzeni sağlamak için saatler harcamasına neden olur. Örneğin, bir kişi masadaki eşyaların simetrik olması için sürekli düzenleme yapabilir.

Bu takıntılar, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler. Örneğin, simetri takıntısı olan bir kişi, işe gitmek için hazırlanırken saatlerce eşyalarını düzenlemekle uğraşabilir. Bu durum, bireyin iş veya okul hayatını olumsuz etkileyebilir.

3- Dini ve Ahlaki Takıntılar (Skrupulozite)

Dini ve ahlaki takıntılar, bireyin dini inançları veya ahlaki değerleriyle ilgili yoğun kaygılar yaşamasına neden olur. Bu tür OKB, bireyin sürekli olarak günah işlediğini düşünmesine veya dini ritüelleri doğru şekilde yerine getirmediği endişesi yaşamasına yol açar. Örneğin, bir kişi namaz kılarken hata yaptığını düşünerek namazı tekrar tekrar kılabilir veya dua ederken eksik sözcükler kullandığını düşünerek sürekli tekrarlayabilir.

Bu takıntılar, bireyin dini yaşamını önemli ölçüde etkiler. Örneğin, bir kişi günah işlediğini düşünerek sürekli tövbe edebilir veya dini kurallara tam olarak uymadığı endişesiyle sosyal ortamlardan kaçınabilir. Bu durum, bireyin yaşam kalitesini düşürür ve psikolojik açıdan yıpratıcı olabilir.

4- Sayma ve Ritüel Takıntıları

Sayma ve ritüel takıntıları, bireyin belirli sayıları veya ritüelleri tekrarlamasına neden olan bir OKB türüdür. Bu takıntılar, bireyin belirli bir sayıya ulaşana kadar davranışlarını tekrarlamasına yol açar. Örneğin, bir kişi merdiven çıkarken her basamağı üç kez sayabilir veya bir eylemi belirli bir sayıda yapmadan kendini rahat hissedemeyebilir.

Bu takıntılar, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir. Örneğin, bir kişi işe gitmek için hazırlanırken belirli bir sayıda el yıkama ritüelini tamamlamadan evden çıkamayabilir. Bu durum, bireyin zaman yönetimini bozar ve iş veya sosyal yaşamını olumsuz etkileyebilir.

5. Cinsel İçerikli Takıntılar

Cinsel içerikli takıntılar, bireyin zihnini sürekli meşgul eden ve rahatsızlık veren cinsel düşüncelerle karakterizedir. Bu tür OKB, bireyin kendisine veya başkalarına yönelik uygunsuz cinsel düşünceler yaşamasına neden olabilir. Örneğin, bir kişi sürekli olarak cinsel içerikli görüntüler düşünebilir veya sevdiklerine karşı uygunsuz düşünceler yaşadığı endişesiyle kaygı duyabilir.

Bu takıntılar, bireyin kendini suçlu veya utanmış hissetmesine neden olabilir. Örneğin, bir kişi bu düşüncelerden kurtulmak için sürekli dua edebilir veya kendini cezalandırma davranışları sergileyebilir. Bu durum, bireyin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir.

6. Metafizik veya Varoluşsal Takıntılar

Metafizik veya varoluşsal takıntılar, bireyin varoluşla ilgili derin ve rahatsız edici sorularla zihninin sürekli meşgul olmasına neden olan bir OKB türüdür. Bu takıntılar, bireyin gerçeklik, ölüm, zaman veya evren gibi konular üzerinde sürekli düşünmesine yol açar. Örneğin, bir kişi sürekli olarak “Ben gerçek miyim?” veya “Zaman neden var?” gibi sorularla zihnini meşgul edebilir.

Bu takıntılar, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyebilir. Örneğin, bir kişi bu sorulara yanıt bulamadığı için sürekli kaygı yaşayabilir ve günlük işlerine odaklanmakta zorlanabilir. Bu durum, bireyin işlevselliğini bozar ve yaşam kalitesini düşürür.

7. Zarar Verme veya Şiddet İçerikli Takıntılar

Zarar verme veya şiddet içerikli takıntılar, bireyin sevdiklerine veya başkalarına istemeden zarar vereceği korkusunu yaşamasına neden olur. Bu tür OKB, bireyin kendisini şiddet eğilimli biri olarak algılamasına yol açabilir. Örneğin, bir kişi bıçak gibi keskin nesneleri gördüğünde sevdiklerine zarar vereceği düşüncesine kapılabilir.

Bu takıntılar, bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler. Örneğin, bir kişi keskin nesnelerden uzak durmak için mutfakta yemek yapmayı bırakabilir veya çocuklarıyla yalnız kalmaktan kaçınabilir. Bu durum, bireyin sosyal ve aile ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.

8. Biriktirme ve Saklama Takıntıları (Dispozofobi)

Biriktirme ve saklama takıntıları, bireyin işe yaramaz veya değersiz nesneleri bile atmakta zorlanmasına neden olur. Bu tür OKB, bireyin evini veya yaşam alanını gereksiz eşyalarla doldurmasına yol açar. Örneğin, bir kişi gazete, kutu veya eski kıyafetler gibi nesneleri biriktirebilir ve bunları atmakta aşırı kaygı yaşayabilir.

Bu takıntılar, bireyin yaşam alanını kullanılamaz hale getirebilir. Örneğin, bir kişinin evi o kadar çok eşyayla dolabilir ki, yürümek veya oturmak için alan kalmayabilir. Bu durum, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilir.

OKB Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. OKB tedavisi, genellikle psikoterapi ve ilaç tedavisinin bir arada kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), özellikle Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (MBTÖ) tekniği, OKB tedavisinde oldukça etkilidir.

OKB tedavisi, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır. Tedavi sürecinde, bireyin obsesyon ve kompulsiyonlarını yönetmeyi öğrenmesi hedeflenir. Bu süreçte, psikiyatrist ve psikolog desteği büyük önem taşır.

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), OKB tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir. Bu terapi yöntemi, bireyin obsesyon ve kompulsiyonlarını yönetmeyi öğrenmesini hedefler. Maruz Bırakma ve Tepki Önleme (MBTÖ) tekniği, BDT’nin önemli bir parçasıdır.

MBTÖ, bireyin obsesyonlarını tetikleyen durumlara maruz bırakılmasını ve kompulsiyonlarını gerçekleştirmesinin engellenmesini içerir. Örneğin, temizlik obsesyonu olan bir kişi, elleri kirlendiğinde yıkamadan durmayı öğrenir. Bu süreç, bireyin kaygıyla başa çıkma becerilerini geliştirir.

2. İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi, OKB tedavisinde sıkça kullanılan bir yöntemdir. Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI’lar), OKB tedavisinde etkili olan ilaçlardır. Bu ilaçlar, beyindeki serotonin düzeyini artırarak obsesyon ve kompulsiyonları azaltır.

İlaç tedavisi, genellikle psikoterapi ile birlikte kullanılır. Bu kombinasyon, tedavinin etkinliğini artırır. Ancak, ilaçların etkisinin görülmesi birkaç hafta sürebilir. Bu nedenle, tedavi sürecinde sabırlı olmak büyük önem taşır.

3. Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)

Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT), OKB tedavisinde giderek daha fazla kullanılan bir terapi yöntemidir. Bu terapi, bireyin obsesyon ve kompulsiyonlarla mücadele etmek yerine, bu düşünceleri kabul etmesini ve onlarla birlikte yaşamayı öğrenmesini hedefler. ACT, bireyin değerlerine uygun bir yaşam sürdürmesine odaklanır.

ACT, bireyin obsesyonlarını kontrol etmeye çalışmak yerine, bu düşünceleri birer düşünce olarak kabul etmesini sağlar. Örneğin, bir kişi “Ellerim kirli” düşüncesini fark eder ancak bu düşünceye takılmadan değerlerine uygun davranışlar sergiler. Bu süreç, bireyin kaygıyla başa çıkma becerilerini geliştirir ve yaşam kalitesini artırır.

ACT’nin Temel İlkeleri

ACT, altı temel ilkeye dayanır:

1. Kabul: Bireyin rahatsız edici düşünceleri ve duyguları kabul etmesi.
2. Bilişsel Ayrışma: Düşüncelerin gerçek olmadığını fark etme.
3. Şimdiki An: Şu anda yaşananlara odaklanma.
4. Benlik Algısı: Düşüncelerden ayrı bir benlik olduğunu fark etme.
5. Değerler: Bireyin yaşamında önemli olan değerleri belirleme.
6. Kararlılık: Değerler doğrultusunda hareket etme.

Bu ilkeler, bireyin obsesyon ve kompulsiyonlarla daha etkili bir şekilde başa çıkmasını sağlar.

4. Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS)

Transkraniyal Manyetik Stimülasyon (TMS), OKB tedavisinde kullanılan non-invazif (cerrahi olmayan) bir beyin stimülasyon yöntemidir. Bu yöntem, manyetik alanlar kullanarak beynin belirli bölgelerini uyarır ve bu bölgelerdeki aktiviteyi düzenler. TMS, özellikle ilaç tedavisine yanıt vermeyen veya terapiye katılamayan hastalar için etkili bir seçenektir.

TMS, beynin orbitofrontal korteks ve anterior singulat korteks gibi OKB ile ilişkili bölgelerini hedef alır. Bu bölgeler, obsesyon ve kompulsiyonların oluşumunda önemli bir rol oynar. TMS, bu bölgelerdeki aktiviteyi düzenleyerek OKB belirtilerini azaltır.

TMS’nin Avantajları

TMS, OKB tedavisinde birçok avantaj sunar:

• Cerrahi değildir: Herhangi bir kesi veya anestezi gerektirmez.
• Yan etkileri azdır: Genellikle hafif baş ağrısı veya baş dönmesi gibi geçici yan etkiler görülür.
• Etkilidir: Özellikle dirençli OKB vakalarında etkili sonuçlar verir.
• Hastaneye yatış gerektirmez: Tedavi, ayakta uygulanabilir.

TMS, genellikle haftada birkaç seans halinde uygulanır ve tedavi süreci birkaç hafta sürebilir.

Özetle..

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bireyin günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyen bir psikolojik rahatsızlıktır. OKB, obsesyon ve kompulsiyonlarla karakterizedir ve tedavi edilmediği takdirde kronikleşebilir. Ancak, doğru tedavi yöntemleriyle OKB’nin belirtileri kontrol altına alınabilir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve ilaç tedavisi, OKB tedavisinde en etkili yöntemlerdir. Bu süreçte, psikiyatrist ve psikolog desteği büyük önem taşır. Unutmayın, OKB tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır ve doğru destekle bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatmak mümkündür. OKB istanbul psikolog veya psikolojik danışman arayışı içerisindeyseniz bana mail gönderebilirsiniz.